تجمع بافت چربی در ناحیه ای از بدن را چاقی موضعی و یا به عبارت دیگر سلولیت می نامند. سلولیت اصطلاحی است که برای مشخص کردن توده هایی از چربی که معمولاً در باسن، ران و قسمت تحتانی بدن زنان می باشد، به کار برده می شود. چربی ” سلولیت ” از نظر فیزیولوژیک مشابه چربی طبیعی بدن است. این تجمع چربی معمولاً به صورت فرورفتگی هایی روی پوست نواحی خاصی از بدن مانند بین زانو و استخوان مفصل ران و بین ران و کفل ظاهر می شود.
سلولیت (Cellulitis) را باید از واژه سلولیت (Cellulite) به معنی تجمع بد شکل چربیهایی در زیر پوست به خصوص در خانمها که در سوخت و ساز آنها اختلال به وجود آمده‌است افتراق داد.
این پدیده بدین صورت است که سلول های چربی در کیسه هایی، که در بین رشته های لایه های مختلف بافت پیوندی پوست نگه داشته می شوند، جمع می شوند. این رشته ها قابل گسترش نیستند، بنابراین به ویژه هنگامی که وزن افزایش می یابد و یا پوست فشرده می شود، گلبول های چربی از شکل طبیعی خود خارج شده و به داخل فشرده می شوند و توده های پرتقالی شکلی از چربی را تولید می کنند.
پدیده سلولیت در زنان رایج تر است و به نظر می آید که هورمون زنانه ی استروژن باعث می شود بیشتر چربی موجود در بدن زنان در اندام تحتانی (ران ها و باسن: جایی که ” سلولیت ” بیشترین بروز خود را دارد)، جمع شوند. اگر چه تئوری هایی مطرح می باشد که تاکید دارند عواملی از قبیل قابلیت ارتجاعی ضعیف پوست و ورزش نکردن در ایجاد سلولیت تاثیرداشته باشند ولی این موضوع به اثبات نرسیده است.
سلولیت گر چه یک عارضه ی بالینی جدی محسوب نمی‌شود اما می تواند ظاهر نامطلوبی را ایجاد کند. همین ظاهر نامطلوب زمینه ارائه درمان های متفاوت را فراهم می کند . اگر چه درمان های زیادی مانند ماساژ یا کرم های بر طرف کننده ی سلولیت، برای رفع سلولیت ارائه شده‌اند اما متأسفانه بسیاری از این درمان ها به اندازه ای که ادعا می کنند موثر نیستند.
علایم شایع
ظاهر سلولیت به صورت فرورفتگی هایی در پوست یا پوستی با سطح ناهموار است که گاهی شبیه پوست پرتقال می شود. حیطه ی سلولیت بسیار گسترده است. موارد خفیف تر آن وقتی دیده می شود که اگر پوست را نیشگون بگیرید فرو رفتگی در پوستی که نیشگون گرفته‌اید ظاهر می شود. در موارد خیلی شدید، سلولیت ظاهر پوست را چروکیده می کند و روی آن، نواحی پُر از برآمدگی و فرورفتگی دیده می شود. سلولیت در نواحی بین زانو تا ران و کفل بسیار رایج است اما در نواحی دیگر مثل پستان ها، زیر شکم و بالای بازو هم وجود دارد .
فاکتورهای افزاینده شانس ابتلا به سلولیت
جنسیت: زنان به مراتب بیش از مردان مستعد ابتلا به سلولیت هستند. شاید این بدان علت باشد که در زنان چربی به طور طبیعی در نواحی پایینی بدن( بین زانو و ران، کفل و ران) توزیع شده‌اند که نواحی رایج سلولیت هستند و قدرت ذخیره ی چربی در سلول های چربی مناطق مذکور چند برابر دیگر سلول های چربی است.
استرس
شیوه زندگی غیر فعال
استفاده از داروهای ضد بارداری هورمونی
تغییرات هورمونی در سنین مختلف زندگی زنان از قبیل بلوغ، بارداری، شیردهی و نیز یائسگی
سن: با افزایش سن، سلولیت بیشتر می شود چرا که از الاستیسیته ی پوست کم می شود.
وزن : افزایش وزن و چاقی می تواند سبب افزایش شانس ابتلا به سلولیت شود.
ژنتیک : این مشکل معمولاً خانوادگی است بنابراین ژنتیک نقش مهمی در پیشرفت سلولیت دارد.
درمان
در صورت داشتن رژیم غذایی صحیح و نیز فعالیت بدنی کافی، استفاده از دستگاه های با تکنولوژی های جدید که توسط مراکز مجهز انجام می پذیرد، می تواند در اصلاح سلولیت مفید واقع گردد. وسایل، محصولات و کرم های زیادی ادعای درمان سلولیت را دارند که تنها بخشی از آنها در کاهش سلولیت نقش دارند.اکثر برندهای معتبر آرایشی دنیا محصولات درمان سلولیت را تولید کرده اند که کارایی و اثربخشی آنها در آزمون های متعدد مورد تایید قرار گرفته است. همه ی تکنیک های درمانی، درمان قطعی سلولیت نبوده و بدون ورزش و تغذیه مناسب بی تاثیر خواهند بود. تحقیقات نشان داده است که ماساژ پوست مجاور ناحیه سلولیت با قدرت کافی و منظم، می تواند در تغییر سایز و نیز ظاهر فرد مبتلا به سلولیت مفید واقع شود. در استفاده از دستگاه های ماساژ دهنده مجدداً باید تاکید نمود که دو نکته اساسی نباید نادیده گرفته شود: اول آن که از دستگاه های استاندارد برای این موضوع استفاده نمایید. نکته دوم آن که این موضوع حتماً باید توسط افراد مجرب و آموزش دیده برای شما انجام پذیرد. البته باید توجه داشت که این دستگاه ها در تغییر وزن موثر نیستند و برای نتایج بهتر درمانی، همراهی با یک رژیم غذایی مناسب و ورزش از ضروریات است. به طور خلاصه درمان های رایج در حل معضل سلولیت عبارت هستند از:
کاهش وزن:
بر خلاف تصور خیلی از افراد که فکر می کنند فقط از چاقی موضعی یا سلولیت رنج می برند واقعیت آن است که خیلی از آنان به افزایش وزن کلی بدن و یا چاقی هم مبتلا می باشند. لذا چه در آنان که از چاقی کلی رنج می برند و یا فقط سلولیت مشکل آنان است کاهش وزن از طریق یک رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی منظم یکی از بهترین روش های درمانی خواهد بود.
کاهش وزن و انجام تمرینات کششی در ماهیچه های پا و ران و کفل می تواند سبب اصلاح شکل خلل و فرج های ظاهری پوست شود. البته لازم به ذکر است که انجام ورزش های کششی سنگین در کوتاه مدت تغییری آن چنانی را به دنبال نخواهد داشت علاوه بر آن که معمولاً با دردهای اسکلتی به ویژه در ناحیه کمر همراه خواهد بود. از طرف دیگر فواید کاهش وزن از طریق رژیم غذایی به تنهایی، بدون انجام فعالیت بدنی منظم نیز خیلی محدود است، هر چند که بعد از کاهش وزن، برجستگی سلولیت کمتر می شود ولی به طور کامل محو نمی‌شود.
لیزر و فرکانس های رادیویی:
یکی از راه های درمانی ارئه شده، لیزر و استفاده از سیستم فرکانس های رادیویی باشد. معمولاً گفته می شود که هر دوی این سیستم ها سبب بهبود سلولیت بعد از دوره های درمانی ۲ بار در هفته می شود و نتایج تا ۶ ماه دوام دارد. اما این روش ها در طی سال های اخیر ارائه شده و معمولاً دارای استاندارد جهانی نبوده و فقط در بعضی از کشورها استفاده می گردند.
لیپوساکشن:
بعضی افراد جهت درمان سلولیت به لیپوساکشن متوسل می شوند. در طول لیپوساکشن، پزشک جراح یک تیوپ نازک را از طریق یک برش کوچک زیر پوست شما وارد می کند و بعد چربی را بیرون می کشد. گر چه لیپوساکشن اندام را متناسب می کند اما سلولیت را خارج نمی‌کند و می تواند ظاهر سلولیت را بدتر کند.
اندرمولوژی و یا ماساژ به همراه مکش:
بعضی از درمان های سلولیت بر این پایه است که ماساژ با قدرت به همراه مکش سبب افزایش جریان خون می شود و نفوذ عروق خونی را در توده های کپسولی چربی امکان پذیر ساخته و بر این اساس باعث جابجایی سموم و کاهش حجم سلولیت می شود. در این روش منحصربه‌فرد که اندرمولوژی یا LPG نامیده می شود، از وسیله های دستی استفاده می کنند که پوست را بین غلتک قرار می دهد. شما بعد از مدتی متوجه تغییرات کمی در پوست می شوید. آن چه در این روش مهم است آن که مانند رادیوفرکوئنسی و نیز لیزر ۲ بار درهفته در یک دوره ی ۱۰ جلسه ای باید انجام شود تا نتایج آن ظاهر گردد.
اندرمولوژی یکی از روش های جدید و پیشرفته در درمان سلولیت است که مزیت آن چنین است که اثربخشی آن مورد تایید سازمان غذا و دارو آمریکا(FDA) قرار گرفته است. در این روش سیستم ماساژ با مکش ترکیب شده است و در واقع این روش نوعی از تکنیک ماساژ است. لازم به ذکر است که اندرمولوژی در کنار دیگر روش های درمانی از جمله اصلاح رژیم غذایی و افزایش فعالیت بدنی، بسیار مفید واقع می شود. به طور طبیعی پس از ۶ جلسه از شروع درمان، نتایج این فرایند مشاهده می شود و هر چه که این درمان را ادامه دهید متوجه بهبو زیادی در سلولیت تان خواهید شد.
مزوتراپی:
این روند شامل تزریق محلولی شامل ترکیبی از آمینوفیلین، هورمون، آنزیم، عصاره های گیاهی و ویتامین و مینرال زیر پوست است. این درمان می تواند عوارض نا خواسته زیادی داشته باشد که شامل عفونت و جوش و سطح ناهموار روی پوست می شود.
کرم های سلولیت:
کرم ها که شامل ترکیبات مختلفی از جمله ویتامین ها، مینرال ها، عصاره های گیاهی و آنتی اکسیدان ها هستند، به عنوان درمان های سلولیت مشخص شده‌اند اما هیچ مطالعه ای نشان نداده که کرم ها سبب بهبودی گردند و در بعضی از موارد مواد موجود در این محصولات باعث جوش و واکنش های پوستی می شود.
رژیم غذایی برای سلولیت
درمان سلولیت به طور خلاصه با رژیم غذایی، ورزش کردن و نیز ماساژ دادن تعریف می شود.یک رژیم غذایی با کالری پایین می تواند به کاهش دادن کالری مصرفی کمک کرده و چربی ها را از تشکیل سلولیت بازدارد. البته ذکر این نکته ضروری است که هیچ رژیم غذایی نمی‌تواند باعث شود چربی تنها از پایین تنه شما دور شود، مطمئناً چربی نواحی دیگر بدن شما نیز کاهش می یابد. ولی رژیم های غذایی منطقی که با کاهش وزن تدریجی همراه باشند معمولاً به کاهش حجم چربی بیشتر، در ناحیه ای که بیشترین تراکم چربی را دارد منجر می شوند.
ارکان یک رژیم غذایی مطلوب در سلولیت:
به عنوان یک اصل کلی، اگر رژیم غذایی خود را کنترل نمایید، سلولیت می تواند کاهش یابد. در این بخش به عنوان بخشی از مبارزه در جهت کاهش سلولیت بر اجزای اصلی یک رژیم غذایی سالم ضد سلولیت متمرکز می شویم.
یک رژیم غذایی ضد سلولیت با بهبود عملکردهای مرتبط؛ مثل جریان لنف و جریان خون در بدن در کاهش سلولیت مفید است. یک نکته ی مهم برای بهبود سلولیت و نیز برای بهبود روند سلامت کلی، تغذیه خوب و سالم و اجتناب از مصرف سموم غذایی و مصرف آب فراوان برای شستشوی سموم بدن و پاکسازی بدن از سموم است.
قانون اصلی در مورد رژیم غذایی مقابله کننده با سلولیت عبارت است از : محدود کردن مصرف چربی و فست فودها و بر خورداری از فعالیت بدنی مکفی.
در روند اصلاح رژیم غذایی می بایست اولاً مصرف رژیم غذایی پُر چرب نظیر محصولات لبنی چرب، غذاهای حاضری، غذاهای حاوی نگهدارنده ها، غذاهای روغنی و غذاهای شیرین حاوی شکر و غذاهای تصفیه شده را کاهش داد. این غذاها کالری اضافه را فراهم کرده و متابولیسم بدن را کند می نمایند که در نتیجه شانس ابتلاء به سلولیت را می افزایند.
مصرف فراوان میوه ها و سبزیجات : چرا که آن ها غنی از آنتی اکسیدان ها و پاک کننده های طبیعی بدن هستند و به کاهش سموم تجمع یافته و تصفیه بدن کمک می نمایند. در واقع مواردی مثل ژله، شکلات ها، همبرگر، چربی گوشت قرمز و… می توانند کالری بالایی در بر داشته باشند و نه تنها افراد را در معرض سلولیت قرار می دهند بلکه همچنین شانس ابتلاء به برخی عوارض مهم دیگر مثل افزایش سطوح کلسترول خون و افزایش سطوح هورمون های خون که می توانند منجر به بیماری های قلبی گردند را افزایش دهد.
از طرف دیگر می بایست از مصرف هر نوع الکل و دخانیات و هر ماده ای که بتواند متابولیسم بدن را کاهش دهد یا سطوح آنزیم ها و هورمون های بدن را تغییر دهد و در نهایت منجر به تشدید سلولیت گردد، اجتناب نمود.
میوه ها و سبزیجات تازه حاوی مقادیر فراوانی از ترکیبات فیبر، فیتو کمیکال ها و مواد معدنی ضروری هستند که به بدن در رفع سموم کمک کرده و تمام سیستم های بدن را بهبود می دهد و نهایتاً منجر به کاهش چربی هایی که در مناطق مختلف بدن تجمع می یابند می گردد.
میوه و سبزی ها شامل آنتی اکسیدان های طبیعی هستند که به کاهش تخریب بدن توسط رادیکال ها کمک می کنند.
ضمناً برخی از غذاهای خاص به کاهش سلولیت در بدن کمک می کنند از جمله توت ها، پرتقال، رازیانه، گوجه فرنگی، اسفناج، بروکلی، گشنیز، هویج، توت سیاه یا آبی، فلفل سیاه. همه موارد مذکور بسیار کم کالری ولی حاوی مواد مغذی هستند و به حفظ وزن و همچنین بازسازی سطوح آنزیم ها و هورمون ها در بدن کمک می نمایند.
برخی متخصصین تغذیه نیز طرفدار مصرف روغن زیتون و روغن ماهی(شامل اسیدهای چرب امگا ۳) هستند. مصرف اسیدهای چرب ضروری و مفید به جای چربی های ناسالم مفید است و می بایست مصرف روغن های زیتون، بذر کتان، کانولا و گردو و همچنین روغن ماهی های آب سرد را در رژیم غذایی لحاظ نمود.
بعضی تصور می کنند که سمومی در بدن باعث ایجاد سلولیت می باشد. ولی هیچ مدرک علمی برای این موضوع وجود ندارد. با این وجود، بعضی از پزشکان معالج ِسلولیت، با این نظریه مخالف هستند و یک رژیم غذایی ” پادزهر ” (detoxing) را به عنوان درمان سلولیت ارائه می دهند. اگر چه یک رژیم غذایی پادزهر کمک می کند تا سلولیت، کمی بهتر شود ولی معمولاً به این دلیل است که رژیم های پادزهر، کم کالری هستند و بنابراین مُسبب کاهش وزن شده که این کاهش وزن باعث کاهش بافت چربی و نیز مایعات از محل سلولیت و در نهایت تغییر سایز خواهد بود. آنچه مسلم است بهبود سلولیت علاوه بر رژیم غذایی سالم نیازمند ورزش و فعالیت بدنی می باشد.
