نقش تغذیه در ابتلا به بیماری های مختلف و مخصوصاً بیماری های مزمنی مانند دیابت، چربی خون، پوکی استخوان و البته انواع سرطان ها که امروزه درصد قابل توجهی از جامعه ما را نیز درگیر کرده اند بر هیچ کس پوشیده نیست؛ اما خوشبختانه تغذیه و رژیم غذایی مصرفی ما در بهبود این بیماری ها و خلاصی از آن ها هم به کمک ما می آیند و ما فقط باید بدانیم که چگونه از آن کمک بگیریم.
درمان با روش شیمی درمانی تأثیرات جدی و قابل توجهی را بر دستگاه گوارش خواهد داشت. عوارضی مانند اسهال، استفراغ، نفخ و یبوست از جمله ناراحت کننده ترین عوارض شیمی درمانی اند و نتیجه همه آن ها چیزی نیست جز بی اشتهایی، لاغری و در نتیجه تهدید سلامتی؛ اما خوشبختانه روش هایی وجود دارد که با کمک آن ها می تواند این عوارض ها را به حداقل رساند.
حجم های کوچک غذا
ما خیلی جاها از اهمیت مصرف غذاها در حجم های کوچک به شما گفته ایم؛ اما به جرات می توان گفت که ارزشمندترین و مهم ترین اهمیت آن در دوران شیمی درمانی است. حجم های غذایی باید کوچک ولی در دفعات مکرر باشد. گوشت ها، سبزیجات پخته شده و غلات کامل می توانند انتخاب خوبی باشند. شاید شما فکر کنید بیمار در این شرایط نیاز به غذاهای پرکالری و روغنی دارد؛ اما این کاملا غلط است و مصرف غذاهای پرچرب و پر فیبر مثل میوه و سبزی تازه باعث تأخیر در تخلیه معدی و در نتیجه بدتر شدن نفخ و تهوع و استفراغ خواهد شد.
میان وعده های سبک
شیمی درمانی معمولاً افراد را ضعیف و کم انرژی می کند. به طوری که فرد همواره احساس خستگی و بی حالی دارد. هرگز نگذارید که این خستگی مانع غذا خوردن بیمار شود. از میان وعده های سبک و پر انرژی استفاده کنید و فراموش نکنید مهم ترین هدف در تغذیه بیمار تامین انرژی او است. آجیل و مغزها، پاپ کورن ساده، پنیر و کراکرهای گندمی، کره بادام زمینی و نان تست گندم، ماست، موز، انواع توت ها و بستنی ها همگی می توانند انتخاب های خوبی برای میان وعده باشند.
تغییر مزاج را در نظر بگیرید
در این دوران معمولاً مزاج فرد تغییر می کند و بسیار می بینم که غذایی که فرد به آن علاقه شدید داشته کاملا برای او منفور می شود. تغییر مزاج چیزی است که باید در انتخاب غذاها به آن کاملا توجه داشت. خیلی وقت ها اختلالات چشایی و تغییرات احساس چشایی فرد به طعم ها دلیل این تنفر غذایی است که البته عارضه معمول شیمی درمانی در نظر گرفته می شود.
بی اشتهایی مشکل اصلی
در زمان بی اشتهایی هدف اصلی رساندن کالری کافی به بیمار است. معمولاً در این دوران تنفرهای غذایی بیمار علت اصلی این بی اشتهایی اند و یکی از شایع ترین آن ها تنفر به گوشت قرمز است که منبع مهمی از کالری و پروتئین می باشد. در این شرایط لازم است کالری و پروتئین بیمار از طریق مصرف سایر منابع پروتئینی مانند تخم مرغ، گوشت مرغ، ماهی، لبنیات کم چرب و حبوبات کاملا پخته شده تامین شود.
مکمل ها را هم فراموش نکنید
اگرچه دریافت ویتامین ها و مواد معدنی از مواد غذایی طبیعی همواره ارزشمندتر از دریافت مکمل ها است اما برای بیماران تحت درمان با شیمی درمانی که تمایل زیادی هم به غذا خوردن ندارند دریافت مکمل ها معمولاً ضروری خواهد بود. در انتخاب یک مولتی ویتامین به محتوای ویتامین D، ویتامین های B، آهن، اسیدفولیک، کلسیم و زینک آن توجه ویژه داشته باشید. مکمل های حاوی سلنیوم، ویتامین E و ویتامین C همچنین نقش مهمی در سم زدایی بدن و کاهش عوارض شیمی درمانی بر عهده دارند. البته در خصوص مصرف این مکمل ها در زمان شیمی درمانی حتماً نحوه و مقدار مصرف آن را حتماً از پزشک معالج و یا رژیم درمان خود بپرسید زیرا خیلی از داروها و مکمل هایی که شما مصرف آن ها را بدون ضرر تصور می کنید با داروهای شیمی درمانی دارای تداخل دارویی هستند.
نوشیدن آب و هیدراته بودن
همان طور که گفتیم شیمی درمانی با تغییر احساس چشایی و بی میلی فرد نیز تغذیه را برای فرد مشکل تر می کند. متأسفانه یکی از مهم ترین این تغییرات بی میلی به مصرف آب است و این خود می تواند مشکلی بزرگ به اندازه تمام مشکلات دیگر موجود در شیمی درمانی باشد. اگر نوشیدن آب برای بیمار شما هم به یکی مشکل و تنفر تبدیل شده بد نیست نوشیدنی های طعم دار و مخصوصاً آب و آب لیمو را امتحان کنید. آب میوه ها هم می توانند انتخاب مناسبی باشند اما انواع طبیعی آن ها. آب میوه های صنعتی و نوشابه های حاوی قندهای مصنوعی مخصوصاً در زمانی که فرد از عارضه ی اسهال شیمی درمانی رنج می برد می توانند شرایط را بدتر کنند. از طرفی فراموش نکنید مصرف آب در حال غذا خوردن و با شکم پر اصلاً توصیه نمی شود و احتمال تهوع و استفراغ فرد را نیز افزایش می دهد.
تحرک و فعالیت
تحرک بیمار نقش مهمی در وضعیت گوارشی او دارد. درست است که این بیماران معمولاً دارای احساس ضعف و خستگی هستند اما راه رفتن آرام حتی برای ۱۰ دقیقه در بهبود گوارش فرد بسیار کمک کننده خواهد بود. فراموش نکنید دراز کشیدن بعد از مصرف غذا خیلی وقت ها باعث برگشت اسید معده شده و وضعیت تهوع و استفراغ فرد را بدتر می کند. به همین خاطر توصیه می شود که فرد بعد از مصرف غذا حداقل برای ۳۰ دقیقه بنشیند و یا نهایتاً در زاویه ۴۵ درجه استراحت کند.
در انتخاب لبنیات دقت کنید
خیلی وقت ها می بینیم که دوستداران شیر و لبنیات در طی دوران شیمی درمانی با مصرف حتی مقدار کمی از آن دچار اسهال و علائم گوارشی جدی می شوند. علت آن ابتلا به وضعیت لاکتاز دفیشنسی یا همان عدم تحمل لاکتوز در نتیجه شیمی درمانی است. بهتر است در این دوران از مصرف شیر و لبنیات خودداری شود. البته فراموش نکنید که در صورتی که فرد مرحله اسهال و استفراغ شدید بعد از شیمی درمانی را گذرانده و در حال حاضر در وضعیت آرام به سر می برد، ماست پرچرب و البته پاستوریزه در مقادیر کوچک می تواند یک انتخاب پرکالری مناسب برای فرد باشد.
مبارزه با یبوست
دوره های متناوب یبوست و اسهال از عوارض شایع شیمی درمانی است. همان طور که گفتیم در صورتی که فرد مبتلا به تهوع و استفراغ هم باشد مصرف میوه ها و سبزی ها در حجم بالا توصیه نمی شود. در این شرایط تنها راه رفتن و فعالیت است که می تواند درمان یبوست باشد. تنها ۲۰ دقیقه راه رفتن حتی آرام می تواند درمان این وضعیت باشد؛ اما در صورتی که تهوع و استفراغ فرد شدید نیست مصرف حجم های کوچک از میوه های پخته شده می تواند کمک کننده باشد.
زنجبیل را به غذاها اضافه کنید
مطالعات اخیر نشان داده اند که زنجبیل در کاهش تهوع ناشی از شیمی درمانی نیز بسیار تأثیرگذار است. حتی تأثیرگذارتر از خیلی داروهای درمانی. بد نیست آن را به غذای بیمار اضافه کنید تا تأثیر واقعی آن را ببینید. برای این منظور کافی است تنها یک هشتم قاشق چای خوری زنجبیل را به غذا و یا چای اضافه کنید.
